Повеќе од 20 земји, вклучително и Франција, Соединетите Држави и Обединетите Арапски Емирати, на конференцијата на ОН за климатски промени COP28 во Дубаи ветија тројно зголемување на капацитетот за нуклеарна енергија до 2050 година.
Земјите повикуваат на заживување на нуклеарната енергија, тврдејќи дека тоа е клучно за намалување на емисиите на јаглерод на речиси нула во наредните децении.
Сепак, употребата на нуклеарната енергија како почиста алтернатива на фосилните горива предизвикува контроверзии бидејќи еколошките здруженија се загрижени за безбедноста и отстранувањето на нуклеарниот отпад, додека постои загриженост и за финансирањето, пренесуваат светските медиуми.
Клучна улога
Вкупно 22 земји, од Соединетите Држави до Гана, Јапонија и неколку европски земји, во декларацијата наведуваат дека нуклеарната енергија игра „клучна улога“ во глобалната цел за постигнување јаглеродна неутралност до средината на векот, пишува АФП.
Декларацијата ја објави американскиот претставник за климата Џон Кери заедно со други лидери, вклучително и францускиот претседател Емануел Макрон и белгискиот премиер Александар де Кро.
„Ние никому не го аргументираме тоа дека ова апсолутно ќе биде сеопфатна алтернатива на секој друг извор на енергија. Но, знаеме затоа што науката и реалноста на фактите и доказите ни кажуваат дека не можете да стигнете до нула во 2050 година без нуклеарна енергија“, рече Кери.
Додека Европската Унија, САД, Велика Британија, Јужна Кореја, Украина и домаќинот на самитот на Обединетите Арапски Емирати собраа поддршка за потегот, Кина и Русија, главните градители на нуклеарните централи во светот - не беа меѓу потписниците, посочува АФП.
Во исто време, одредени еколошки групи изразија загриженост за безбедноста и отстранувањето на нуклеарниот отпад. Меѓу нив е и еколошката групација 350.org, која потсетува дека нуклеарната катастрофа во Фукушима во 2011 година во Јапонија ги истакна опасностите од атомската енергија.
Прашањето за финансирање и други пречки
Застапниците на нуклеарната енергија, која обезбедува 18 отсто од електричната енергија на САД, велат дека таа е чисто, безбедно и сигурно дополнување на енергијата од ветер и сончева енергија. Сепак, посочува Њујорк Тајмс, значајна пречка е финансирањето.
Велика Британија, Канада, Франција, Гана, Јужна Кореја, Шведска и Обединетите Арапски Емирати беа меѓу 22-те земји кои потпишаа декларација за тројно зголемување на капацитетот на нуклеарната енергија до 2050 година.
Иако ова ќе и помогне на Европа да ја намали зависноста од руската нафта и гас, ќе бара значителни инвестиции, додека, според весникот, друга пречка за проширување на нуклеарниот капацитет е тоа што електраните се побавни за градење од многу други форми на енергија.
Во напредните економии, кои имаат речиси 70 отсто од глобалниот нуклеарен капацитет, инвестициите се запрени бидејќи трошоците за изградба се зголемија, проектите го надминаа буџетот и се соочија со одложувања.
Минатиот месец, производителот на мали нуклеарни реактори со седиште во Ајдахо рече дека го откажува проектот што се очекуваше да биде дел од новиот бран централи. Трошоците за изградба на реакторот се зголемија од 5,3 милијарди долари на 9,3 милијарди долари поради зголемените каматни стапки и инфлацијата.
Говорејќи за прашањето за финансирање, Џон Кери, претставникот на претседателот Бајден за климата, рече дека има „илјадници милијарди долари“ што може да се искористат за инвестирање во нуклеарната енергија.
Францускиот претседател Емануел Макрон смета дека нуклеарната енергија, вклучително и малите модуларни реактори, е „неопходно решение“ за напорите за борба против климатските промени. Франција, најголемиот европски производител на нуклеарна енергија, добива околу 70 отсто од својата електрична енергија од нуклеарните централи, забележува весникот.
Макрон и другите лидери, вклучително и премиерот Улф Кристерсон од Шведска, ја повикаа Светската банка и меѓународните финансиски институции да помогнат во финансирањето на нуклеарните проекти. Кристерсон рече дека владите мора „да преземат улога во споделувањето на финансиските ризици за да ги зајакнат условите и да обезбедат дополнителни стимулации за инвестиции во нуклеарната енергија“.
Нуклеарниот капацитет порасна во 1980-тите, особено во Европа и Северна Америка, но нагло се намали во следните години по несреќите на островот Три Мил во Пенсилванија во 1979 година и Чернобил во 1986 година, пишува Њујорк Тајмс, додавајќи дека од тогаш се воведени нови од технологии и построги регулативи.
Поларизирачка тема
Неизвесната улога на нуклеарната енергија се смета за критична и многу оспорувана, истакна CNBC, посочувајќи дека дебатата околу нуклеарната енергија и нејзината улога во транзицијата на планетата кон поодржлива иднина честопати е поларизирачка.
Во организација на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) и претседателството на COP28, во вторник на 5 декември ќе биде организиран министерски состанок наречен „Atoms4NetZero“, на кој ќе се истакне „критичната улога на нуклеарната енергија во нето нултата транзиција“.
Во најавата на настанот, Рафаел Мариано Гроси, генерален директор на МААЕ, нагласи дека „како што повеќе земји ја разбираат улогата на нуклеарната енергија во постигнувањето на целите за енергетска безбедност и декарбонизација, глобалната поддршка за нуклеарната енергија расте“.
Во знак на тоа колку може да биде поларизирачка дебатата на оваа тема, овој месец лидерот на германската централно-десничарска Христијанско-демократска унија се жалеше што неговата земја се оддалечи од нуклеарната енергија по затворањето на последните три централи во април 2023 година.
„Германската влада донесе одлука која според нас беше апсолутно погрешна, стратешка грешка во излегувањето од нуклеарната централа“, изјави Фридрих Мерц за CNBC.
Мерц, чија партија не е во коалициската влада предводена од канцеларот Олаф Шолц, рече дека наместо да се фокусира само на енергијата на ветерот и сончевата енергија, треба да се користат „сите извори на енергија“.
Сепак, има и такви кои не го делат ставот на Мерц, истакнува CNBC, посочувајќи на изјавата на Штефи Лемке, германската сојузна министерка за животна средина и нуклеарна безбедност.
„Постепеното исфрлање на нуклеарната енергија ја прави нашата земја побезбедна, на крајот, ризиците од нуклеарната енергија се неконтролирани“, рече Лемке во април.
Овој тип на анализа, дека нуклеарната енергија не е одговорот, ја споделуваат еколошките организации како Гринпис, нагласува американскиот телевизиски канал посочувајќи на неколку изјави наведени на веб-страницата на организацијата:
„Нуклеарната енергија се рекламира како решение за нашите енергетски проблеми, но во реалноста е сложена и екстремно скапа за изградба (Создава и огромни количини на опасен отпад“.
Додека Германија - најголемата европска економија - се оддалечи од нуклеарната енергија, другите земји сакаат да ги прошират своите капацитети, истакна CNBC, додавајќи дека меѓу нив е Велика Британија, која вели дека сака да испорача дури 24 гигавати до 2050 година, и Шведска, која сака да изгради нови реактори. Франција, главен играч во нуклеарната енергија, исто така планира да го зголеми бројот на реактори.
Други иницијативи на самитот на ОН
Покрај иницијативата за тројно зголемување на нуклеарниот капацитет до 2050 година, на самитот на ОН за климата во Дубаи владите покренаа голем број други иницијативи за зајакнување на чистата енергија и отстранување на фосилните горива, пишува Ројтерс.
Во една од најшироко поддржаните иницијативи, 118 влади ветија тројно зголемување на капацитетот за обновлива енергија во светот до 2030 година, како начин да се намали уделот на фосилните горива во глобалното производство на енергија.
Ветувањето, објаснува новинската агенција, беше меѓу серијата објави COP28 насочени кон декарбонизација на енергетскиот сектор, извор на околу три четвртини од глобалните емисии на стакленички гасови, што вклучуваше проширување на нуклеарната енергија, намалување на емисиите на метан и задушување на приватното финансирање производство на енергија од јаглен.
Предводени од Европската Унија, Соединетите Држави и Обединетите Арапски Емирати, иницијативата наведува дека тројното зголемување на обновливата енергија ќе помогне да се отстранат фосилните горива што емитуваат јаглерод диоксид од светскиот енергетски систем најдоцна до 2050 година.
Ветувањето, исто така, повикува на „постапно исфрлање на несмалената енергија на јаглен“ и крај на финансирањето на новите електрани на јаглен, а вклучува и цел да се удвои глобалната стапка на енергетска ефикасност до 2030 година.
Додека Кина и Индија сигнализираа поддршка за тројно зголемување на обновливите извори на енергија до 2030 година, ниту една не ја поддржа комплетната декларација која комбинира зголемување на чистата енергија со намалување на употребата на фосилни горива, напиша Ројтерс.
