Лидерот на опозицијата Зоран Заев објави аудио материјали со кои вели дека се покажувала изборна измама. Последните локални избори според ОБСЕ беа добро администрирани и компетитивни, но дека нејасната граница меѓу државата и партиските активности не обезбедила еднаков терен за сите кандидати. Како ОБСЕ гледа на снимките објавени од опозицијата?
Секоја година, Канцеларијата за демократски институции и човекови права, институција на ОБСЕ, која прави мониторинг на изборите и им дава поддршка на земјите членки при организација на транспарентни избори според демократските стандарди, ги набљудува изборите во вашата земја. Тие ги набљудуваа и локалните избори исто така. Во нивните заклучоци беа присутни и проблеми.
Нивниот извештај содржи многу препораки, пристрасност на медиумите, нејасна граница меѓу државните и партиските активности, заплашување на гласачите и многу други аспекти. Но, исто така е точно дека во прислушуваните разговори има многу индикации дека можеби постојат наводни прекршувања на демократските правила за време на изборите.
Многу е важно, а ова е позиција на Мисијата која коинцидира со позицијата на меѓународната заедница, дека треба да има транспарентна истрага на сите аспекти и сите агли на аферата со прислушувани разговори. А, има многу аспекти, има политички аспект, правен аспект и етички аспект. Многу е важно да се направи истрага која е во склад со демократските принципи и државата да покаже дека е обврзана на тие демократски принципи.
Има многу предлози, еден од начините е оној кој го предложи Амбасадорот Жерар Штудман, кој е Специјален претставник на претседавачот на ОБСЕ, а тоа е специјален механизам кој ќе овозможи транспарентна истрага. Исто така, многу е важно да се врати довербата во државните институции, затоа што граѓаните имаат право да живеат во земја во која ќе веруваат во институциите.
Како ОБСЕ може да помогне во измените на избориниот законик и избирачкиот список?
Организацијата ја помагала и подготвена е да ја помага земјава на многу начини. Прво, препораките од Мисијата на ОДИХР која ги набљудуваше изборите треба сериозно да се разгледаат. Има некои подобрувања во организација на изборите, сепак има многу недостатоци во извештајот.
Нејасната граница помеѓу партијата и власта, структурата треба да биде јасна, парите кои владата ги дава на медиумите за реклами, довербата во изборниот список треба да биде вратена, довербата во демократското справување и транспарентното справување со изборниот процес, исто така треба да биде вратена.
ОДИХР обично дава совети и обезбедува експерти. Во случај да има избори следната година, треба да има јасна поделба помеѓу ОДИХР и Мисијата на ОБСЕ во Скопје. ОДИХР, како што е потврдено и од Постојаниот совет на ОБСЕ во Виена, може да дојде со сериозна набљудувачка мисија, што не мора да значи голема по број, но може да значи дека ќе дојдат во рана фаза и во детали ќе ги опсервираат изборните процеси, и справувањето со изборниот систем. Сепак, ОДИХР нема да дава совети, туку Мисијата на ОБСЕ во Скопје ќе продолжи да ја поддржува работата на двете работни групи во рамки на владата, една за Избирачкиот список, а другата за изборните процеси и законодавството. Се разбира, Мисијата ја базира својата поддршка на советите од експертите на ОДИХР, но во овој случај, советодавната улога ќе ја има Мисијата.
Што е клучно за одржување фер и демократски избори во Македонија?
Има многу работи кои се важни. Како што кажав ОБСЕ е подготвено да ја помогне земјата. Оваа земја има одлични експерти, со огромна експертиза. Исто така, има добри елементи во изборната легислатива. Ние, како ОБСЕ, Мисијата и ОДИХР, исто така имаме одлични експерти, со големо искуство. Но, желбата на експертите да помогнат ќе биде залудна ако нема политичка волја.
Речиси секоја година има избори, и тоа што успеав да го забележам е дека постои страв кога се работи за изборите, страв на сите страни и на сите нивоа на општеството, вклучувајќи ја политичката елита. Мислам дека треба да разберат дека да се биде политичар, значи да се биде на услуга. Политичарот не треба да биде исплашен од резултатот на изборите ако се на услуга на сопствените гласачи. Избирачите исто така не треба да бидат исплашени. Треба да бидат слободни кога гласаат и да не размислуваат на никакви можни последици за нивните приватни животи. Затоа, многу е важно дека сите политичари во земјава да се соберат и имаат транспарентен дијалог околу тоа како да се организираат изборите, да дојдат до договор и да го почитуваат тој договор потоа. И граѓаните треба да им веруваат на политичарите, и на институциите во земјава, дека изборите ќе бидат спроведени земајќи ги предвид демократските обврски на земјата, како и волјата и интересите на граѓаните.
Како ОБСЕ гледа на случувањата во Куманово?
Куманово беше ужасно нешто, ние бевме шокирани кога слушнавме за тоа. Пукањата рано наутро во сабота и целиот тој викенд беше многу тежок за нас. Се разбира, врз основа на нашиот мандат, ние одблиску ја набљудувавме целата ситуација. Ние веќе многу години ја набљудуваме безбедноста ситуација во земјава, имаме оддел за мониторинг кој има задача да ја набљудува ситуацијата и да биде во контакт со властите. Одблиску ја следевме ситуацијата и бевме во близок контакт со властите и секако се уште сме. Одржување на безбедноста и сигурноста за нас е од клучно значење. Соработуваме со Министерството за правда, со МВР и со останати министерства за да избегнеме ескалирање на ситуацијата и да спречиме секаков ризик кој ќе стави во опасност сигурносната ситуација во земјава.
Некои македонски медиуми го обвинија ОБСЕ дека знаеле за групата во Куманово, но дека не им кажеле на македонските институции. Кој е вашиот коментар за ваквите обвинувања?
Веќе кажав дека тие два дена беа ужасни. Загубата на осумте животи на полицајците е многу тажно нешто и неприфатливо. Тоа е огромна загуба за семејствата на овие полициски службеници, страшна загуба за заедницата и за државата. Мисијата ја набљудуваше сигурносната ситуација во земјава, како што веќе кажав, според мандатот кој го имаме. Тој мандат е потврден со консензус од сите 57 земји членки на ОБСЕ.
ОБСЕ не е разузнавачка организација. ОБСЕ е организација за безбедност и соработка. Значи безбедност и соработка. Ја следиме безбедносната ситуација и собираме информации за безбедноста, но тоа го правиме во разговор со граѓаните, со локалните власти, со градоначалниците. Информацијата која ја добиваме од нив е јавна информација, не е тајна. И не бараме разузнавачки информации. Тоа што ние го знаеме, веќе го знаат властите. Ние соработуваме со властите и бевме во тесна соработка со нив за време на овие два дена. Јас бев лично во контакт со министерката за внатрешни работи, и бевме во контакт со партиите, со локалното население во Куманово, тие ни се јавуваа. Имавме телефонски јавувања од луѓе за да направиме нешто. Од нас беше побарано да го олеснуваме дијалогот за да сопре крвопролевањето, загубата на човечки животи. И од тоа бевме водени. Бевме во преговори со сите партии и факт е дека настанот беше спречен од властите со мала помош од ОБСЕ. Куманово не смее да се повтори. И работиме со властите на тоа.
Рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров обвини амбасадори во ОБСЕ дека му испорачувале барања на македонскиот премиер без да имаат мандат за тоа. Кој е вашиот коментар?
Претпоставувам дека зборувате за посетата на мала група амбасадори на 17 април. Тие се постојани претставници на земјите-членки на ОБСЕ во Виена. Тоа беше нивна посета во национално својство. Мисијата на ОБСЕ не ја организираше посетата. Не можам да коментирам за нешто што не знам. Тоа не беше официјална посета на ОБСЕ и беше организирана од тие амбасадори. Не можам да коментирам официјални изјави на кој било официјални претставници дадени во национално својство. Тоа не е мој или повик на ОБСЕ.
ОБСЕ реагираше на изјави на Миленко Неделковски забележувајќи дека содржат говор на омраза. Како ја оценувате состојбата во македонските медиуми, се зголемува ли говорот на омраза со продлаболувањето на кризата?
За жал, ситуацијата во медиумите во оваа земја е влошена во последните неколку години. Две истакнати меѓународни организации за набљудување на состојбата во медиумите, Репортери без граници и Фридом Хаус, открија недостатоци во ситуацијата во медиумите во оваа земја и исто така забележаа драстичен пад од тој аспект. Тие организации ги базираат своите забелешки на конкретна методологија. Тие имаат многу голем опсег и во однос на временската рамка и исто така во однос на државата и прашањата што ги проучуваат.
Исто така и ОБСЕ има медиумски набљудувач и многу силен адвокат за слобода на медиумите, Дуња Мијатовиќ која е претставник за слободата на медиумите. Таа беше многу гласна во нагласувањето на забелешките на овие меѓународни набљудувачки организации, дека медиумите се пристрасни, има контроверзии меѓу новинарите, тие се поделени, недостига квалитетно новинарство. Тоа што е многу важно е властите и медиумските работници треба да покажат вистинска волја да ја сменат оваа ситуација. Повторно, оваа земја има многу добри закони, но спроведувањето на законите, духот на законите од сите заинтересирани страни, од сите актери е многу важно. Тогаш ќе биде многу лесно да се работи во медиумите, без никаков страв, без никаква самоцензура, и без неопходност да се стави емоционалниот и личниот интерес во известувањето на медиумските работници. Како и да е, има и позитивен развој, иницијативата за саморегулација на новинарите која беше поздравена од ОБСЕ и поддржана и од Дуња Мијатовиќ и исто така од мисијата.
Постои ли ризик според вас од нови меѓуетнички тензии во Македонија?
Знаете, пред Куманово мислев дека постои таква можност поради трендот на поделби меѓу луѓето во земјата. Како и да е Куманово ни даде на нас силен пример дека луѓето во оваа земја сакаат да се справуваат со работите на поинаков начин. Имавме бројни повици од локалното население, како што споменав и претходно, од пријатели и од непознати од кумановската област, кои велеа ова не сме ние, ние не го сакаме ова, помогнете ни да престане. И тоа беше многу охрабрувачки. Исто така високиот претставник за национални малцинства, Астрид Торс, даде изјава фалејќи го необичниот дух на единство на граѓаните во оваа земја. Има многу прашања и проблеми во оваа земја кои треба да бидат отворени.
Треба да го оживееме спроведувањето на Охридскиот рамковен договор. Но исто така, треба да разбереме, сите од нас, странците и домашните во земјава дека Охридскиот рамковен договор не е ригиден документ, не е математика и не е само за две етнички заедници кои живеат во земјата. Охридскиот рамковен договор е за многу нешта. Тој е рамка, тој е за сите етнички заедници во оваа земја, големи или мали и тој е дух, кој треба да се почувствува. Тој треба да биде спроведен како сопственост на сите актери од сите етнички заедници. Тој не треба да биде прашање само на овие или оние политичари да го спроведуваат. Многу е важно да се ангажираме заедно со властите во земјата во испитување на што веќе е спроведено за овие четиринаесет години постоење на Охридскиот рамковен договор и што треба да биде направено, но треба да биде направено заеднички.
